Reismogelijkheden Coronianen: opgedrongen of zelf gekozen isolatie?
Koloniaal Nieuws- en Advertentieblad Suriname, 27 mei 1921
Brieven uit Coronie.
Coronie 18 Mei 1921.
Vóór de mogelykheid om uit de ratteval alhier te geraken, geheel ophoudt, tracht deze en gene nog eventjes naar de stad te gaan. De Commissaris heeft het geluk gehad, en dokter Van Amson de vorige mail ook en nu gaat Weisselberg, fil. C. K. C., het deze keer ook probeeren. Misschien zal het gelukken, want we hadden by hooge spring nog net 15 minuten lang water genoeg in het Kanaal om in te schepen en ons uit de voeten (uit Coronie) te maken. Dat gaat ‘snamiddags dus bij dag wel, al is het haast je rep je. Maar om er weer in te komen (in Coronie), want de stoomer komt uit Paramaribo ‘snachts hier aan. Dat wordt een kunst en een onaangename kunst zoodat zy die er weer in zijn by kris en kras zweren niet meer op reis te gaan voor de toestand beter is. En geen wonder. De transportboot wordt tegenwoordig bij zyn komst in ‘t Kanaal aangevallen door millioenen muskieten die direct de passagiers als het ware overdekken en door hun steken razend maken. Half door modder en half door het water gaat het dan verder, of beter gezegd niet verder, want de boot vordert niet, althans niet van beteekenis. Daarom wordt dan ook door velen (als ze het betalen kunnen) in tijds gezorgd dat er een klein bootje of corjaal in de monding van ‘t kanaal is om daar in over te stappen en land te bereiken. Zoo ontlast, sukkelt de transportboot ook nog wat verder, en tracht een plekje naast het kanaal te ontdekken, waar hij de levende lading over boord zet, die dan maar moet trachten door modder en cappoewerie het entrepot en Coronie te bereiken wat na een of twee uren van inspanning en afmatting gelukt. Stelt U voor een wandeling in den nacht, zonder licht, want de lantaarns blyven in de boot, en dan getergd en gemarteld door zwermen muskieten. Geen wonder toch dat zy, die er dan weer in zyn, zweren er niet weer uit te gaan, tot er betere toestanden zyn. En uit den aard der zaak wordt de toestand om te landen van week tot week moeilijker en al heel spoedig zal het zoover zijn dat een corjaal niet meer zoo ver in ‘t kanaal kan komen om menschen te landen op een behoorlyke harde grond waar men staan of loopen kan. Dan wordt het nog ellendiger. Men spreekt al om modderhasies aan te schaffen. Wat zal dat zijn ? Modderpaarden, d. w. z. een plank van ± 10 voet lang en 1 voet breed. Die wordt op de modder gelegd en de passagier gaat er languit op zijn buik op liggen. Om vooruit te komen, trapt men dan met een voet in de modder en stoot zich zoo vooruit. Brengt men nu een kabel van het kamp —Sluis van Oostwerf—naar buiten, dan kunnen die modderpaarden achter elkaar gebonden daaraan bevestigd worden en naar binnen getakeld. De reizigers komen dan op hun buik glijdende Coronie binnen, d.w.z. als ze er onderweg niet afrollen en in de modder smoren, want dan komt natuurlyk alleen het paard zonder bereider binnen. De kotters, die uit Paramaribo komen, kunnen evenmin binnen komen. Bij aankomst voor het kanaal, zwemt en waadt een der bemanning naar land en brengt bericht dat ze er zyn. Dan wordt een corjaal genomen, om met hoog water naar buiten te gaan, het volgende gety (dus na 24 uren) begint de lossing en wordt de lading per corjaal aan den wal gebracht. Dat wil dus zeggen dat na 4 of 5 dagen zoo’n kottertje eerst zyn landing kwijt is. Is hy lek (en dat gebeurt nog al eens) dan is natuurlijk alles door zeewater nat geworden. En zoo sukkelen wy voort tot …………………. ?
Ja, dat moeten we afwachten; maar zeker is het ook, dat we niets geen tijd tot afwachten meer hebben. Het Kol. Bestuur begrijpe de toestand van Coronie goed. Het gaat er op of er onder.
Lapmiddelen helpen niet meer, daarvoor is de verwaarloozing te ver gegaan. Men zou haast vreezen, dat radicale middelen ook niet meer zullen helpen. Als men ziet de cocosnoten, die dezer dagen rijp zijn. Volle boomen, volle trossen, door elkaar 50% meer noten als gewoonlijk, maar klein, te klein; als een vuist zoo groot maar, en onvolwassen. Men kan gerust zeggen, dat ook op dat gebied Coronie een crisis doormaakt. De meesten wijten dit aan de ongekende periode van droogte, m. a. w. dat de regens uitblijven, en de cocospalm wil veel regen. Het is zeer goed mogelijk, maar het is nu reeds ongeveer twee jaren, dat het zoutwater uit zee ongehinderd doordringt tot aan de weg, waaraan de huizen gebouwd zijn, en men wil maar niet begrijpen, dat zoutwater de groote vijand van de landbouw is, dat dus op Coronie, het meest ongunstige cultuurland, dat zich denken laat, bestaat en blyft bestaan, mag men daarin ook zeker verband zoeken voor onze cosnootoogst-mislukking. Dus ook van dien kant ellende voor het district en misschien nog wel de grootste, ‘t Is om moedeloos te worden want het laatste is opzettelijk zelfmoord voor de Coronianen. Wat zijn ze zonder cocosnoten? ‘t Wordt hun zoo op verschillende wijze en van verschillende zijde duidelijk gemaakt, wat de gevolgen zullen zijn bij hun volharding in zoo’n toestand. Helaas, men zou haast zeggen : Dien de Goden verderven willen, maken ze blind: en dat de Coroniaan toewenschen. Intusschen hopen we, dat de regens spoedig en flink zullen doorkomen en dus het gevaar, dat ons van die zijde zou bedreigen zal kunnen afgewend worden. Deze mail wordt de rechter verwacht. Een rare mail. Het vaarplan zegt: 19 Juni, maar die fout is begrepen; doch anderhalve dag om om straf- en civiele zaken af te doen, zal wel blyken te kort te zijn. Uitstellen dan maar. Dat wil dan misschien zeggen afstel, want als niet onmiddellijk ingegrepen wordt in den toestand van de communicatie, zullen we vooreerst de rechter niet meer terugzien. Zoo beginnen we dan af te takelen eerst de rechter, dan de ontvanger? en dan? Hopen we dat het zoover niet komt.
CORONIAAN.
Naschrift.
De vrachtbooten zyn half weg het Kanaal gekomen, hebben de passagiers aan wal gezet, en liggen nu te wachten hoever ze met het middaggetij zullen kunnen komen, om hun lading te lossen. Daarvan hangt ook het vertrek der mail en passagiers af. De rechter is niet gekomen. Is ziek geworden. We wenschen hem spoedig herstel.