De Coroniaan:#4
Bron: Koloniaal Nieuws- en Advertentieblad, No 72, 68ste Jaargang, Anno 1916.
VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1916
brieven uit Coronie.
Wat is er niet jarenlang geijverd om ze aan ’t rijstplanten te krijgen. ‘t Gouvernement, de landbouwvereeniging Nieuw Leven, en ambtenaren v/h proefstation – tevergeefs. Proefvelden, gratis plantpaddie en plantsoenen, premiën, wedstrijden, alles werd geprobeerd,maar niets kon ze bewegen.
En de Coronianen zijn echte rijstverbruikers en eten minstens eens per dag ryst; ‘t ontbijt: een kop chocolade, wat geroosterde bananen of koorn of koornpap, casaves of patates is hem voldoende. De hoofdmaaltijd is ’s middags een flinke portie visch, gekookte bananen en een pintje cocosolie, dat gaat. Maar tweemaal daags zo’n diner zou de sterkste Coroniaan toch een indigestie bezorgen en daarom moet het avondmaal wat minder zwaar zijn, en bestaat gewoonlijk uit gekookte rijst met zoutvleesch. En toch was zijn antipathie tegen het rystplanten zoo groot dat hij zelfs geen inlandsche rijst wou eten.
Maar nu komt de oorlog en in verband daarmede de Circulaire van het Landbouw-Departement, om wegens mogelijke schaarschte aan voedingsmiddelen kost: koorn, casaves, pataten, rijst enz. te verbouwen. Ja! die oorlog; men kan nooit weten, nietwaar, dus flink koorn, casaves en pataten planten is wel goed. En dat gebeurt ook algemeen. Maar rijstplanten, dat bekoort nog niet.
Maar de oorlog gaat steeds door en de rijst wordt 15 ct. per pond, dat gaat de Coroniaan aan den lijve voelen. Alle dagen 15 ct. rijst is ruim f 50 rijst per jaar, dat wordt te bar. En nu is hij overtuigd dat rijstplanten toch wel goed is en zoodra hij het daarover met zich zelf eens is, gaat alles met spoed, en is de rijstcultuuur in ‘t begin van ‘t jaar begonnen en is men thans aan den oogst, die gelukkig zeer goed is. En er is veel geplant. En wil men nu den lof der rijstcultuur hooren zingen, komt dan in Coronie. Men hoort niets anders en nu gaat de rijstcultuur op Coronie nooit weg, daarvan kan men verzekerd zjjn.
En zo zijn nu de Coronianen. Het is zoals met de cocoscultuur. De Hartrotziekte zal wel overgaan. Maar ze gaat niet over, en de jonge boomen worden het meest aangetast als ze eenmaal beginnen te dragen…..werk om voor goede plantsoenen te zorgen en zieke boomen op te ruimen. Daarvan is hij niet overtuigd, dus niet doen, maar de jonge boomen blijven doodgaan’. Dan ziet hij in dat iets niet goed zijn; en nu snapt hij dat op ‘t proefveld de boomen van goede plantsoenen niet doodgaan; dus ‘t kon toch wel waar zijn van die plantsoenen.
En nu is hij geheel bekeerd en ofschoon bijna allen in ‘t bezit zijn van goede moederboomen en dus zelf plantsoenen trekken, gaat men toch op ‘t proefveld koopen, want die zijn te vertrouwen. Gelukkig hééft het Landbouwdepartement al ’n paar jaren lang gezorgd dat goede plantsoenen aanwezig zijn en kan dus ieder geholpen worden. En met wat een pleizier en vertrouwen zoekt hij nu onder een duizendtal mooie krachtige plantsoenen zijn bénoodigd aantal uit, en kan geen krachtigen uitdrukkingen genoeg vinden om ‘t planten van onzuivere plantsoenen af te keuren.
Zoo zijn nu de Coronianen eenmaal overtuigd zijn ze voor goed bekeerd. ‘Maar de zieke boomen vellen en opruimen zal niet zoó spoedig algemeen vrijwillig gaan. Dat infecteren van ziekten (ook op mensen en dieren) blijft hem waarschijnlijk nog enige jaren te geleerd om eraan te gelooven, zooals aan ‘t nut der rijstcultuur en ‘t planten van goede plantsoenen. Maar ‘t zal komen als de verordening eindelijk maar eens afgekondigd wordt (zal ‘t ooit gebeuren ?) en hij ook het nut van het opruimen voor oogen heeft.
En is de Coroniaan in zaken zoo vreemde vriendelijk en beleefd maar nooit vertrouwelijk. Eerst wanneer hij na jaren omgang een “niet Coroniaan” heeft leeren kennen, dan geeft hij zich zoo hij werkelijk is en volgt steeds goeden raad op. Men moet dus geduld weten te gebruiken en meent hy dat men hem dwingen wil, dan wordt hij zoo koppig als een stier, maar is slim genoeg het niet te toonen. Eigenaardig volk, dat nog veel leiding behoeft. Dat de Coroniaan veel van een pretje houdt en vooral zoo hij er een goed doel mede steunt, was Zaterdagavond weer zoo met pleizier te zien. Er was een Zang- en Voordrachtavond geheel ten bate van de nieuwe te bouwen school der Ev. Br. Gem. op Salem door het Hoofd der school de Heer Wong Lun Hing. Dat was weer een echte succesavond zooals we alleen op Coronie kennen. Een volle zaal met prettig gestemde menschen en meer dan 50 op de eerste rang. Dus ook een financieel succes. En wat nu het ten gehoore gebrachte betreft, kan men zeggen dat de medewerkers zich zelven hebben overtroffen. Zoowel het gezang der kinderen als van het mannenkoor was goed, maar de voordrachten meer dan goed, en ’t was dan ook een vanzelfheid dat bij de méér komische voordracht het locaal daverde van het applaus en gejuich. leder der werkers mag de verzekerdheid hebben dat het den dank van ’t publiek bezit. De Heer Wong Lun Hing en zijn medehelpers de onderwijzers Tjon A Moei en Themen hebben met dien goed geslaagden avond zich de sympathie der Coronianen voor goed verworven. Mogen ze opgewekteid en tijd bezitten om spoedig weer eens zoon avond te organiseren. Zoover aan de liefdadigheid openbaarheid wordt gegeven, staat en stond ons district bovenaan, en zal dat standpunt zeker handhaven, maar het onderwijs bezit niet minder onze liefde en dat blijkt zeker wel het beste door het getrouw schoolbezoek, daar schoolverzuim op Coronie onbekend is ofschoon een aantal leerlingen een uurtje, soms meer, dagelijks af te leggen hebben.
CORONIAAN.
Terug naar De Coroniaan of lees ook onze column!